Aktywni rodzice w pracy

W ostatnich latach widoczna jest intensyfikacja działań Państwa zmierzających do kompleksowego wsparcia rodzin z dziećmi w ich codziennych wyzwaniach. Od 1 października 2024 r. rodzice wszystkich dzieci w wieku od roku do trzech lat będą mogli skorzystać z trzech nowych świadczeń, i to niezależnie od dochodów.

Nowe świadczenia wchodzą w życie na mocy ustawy z dnia 15 maja 2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – „Aktywny rodzic„. Ustawa wprowadza trzy nowe świadczenia tj.: „Aktywni rodzice w pracy”, „Aktywnie w żłobku” i „Aktywnie w domu”.

Dzisiejszy artykuł poświęcony jest świadczeniu „Aktywni rodzice w pracy”. Jest to świadczenie wprowadzone z myślą o aktywnych zawodowo rodzicach polegające na dofinansowaniu opieki świadczonej przez nianię, ciocię, wujka czy babcię. Pierwszym kluczowym warunkiem uzyskania prawa do świadczenia jest aktywność zawodowa.

Oznacza to, że świadczenie przysługuje osobom wykonującym pracę zarobkową (np. jako pracownik zleceniobiorca, osoba prowadząca działalność gospodarczą, rolnik, funkcjonariusz tzw. służb mundurowych), oraz osiągającym minimalny poziom przychodów określony przepisami ustawy.

Wyjaśniając, warunkiem otrzymania świadczenia będzie zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego oraz uzyskiwanie przez obydwojga rodziców nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę i jednocześnie nie mniej dla każdego z rodziców niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Oznacza to, że oboje rodzice muszą otrzymywać razem (łącznie) jedno minimalne wynagrodzenie, a każde z nich minimum połowę minimalnego wynagrodzenia. Jak wyżej wskazano, aktywność zawodowa rodziców jest koniecznym warunkiem uzyskania tego świadczenia, dlatego oboje rodzice muszą pracować (i uzyskiwać minimalnie 50% minimalnego wynagrodzenia). Natomiast w przypadku rodzica samodzielnie wychowującego dziecko, nie ma wymogu, aby wykazywał on aktywność zawodową drugiego z rodziców. Rodzica samodzielnie wychowującego dziecko musi jednak wykazywać aktywność zawodową z podstawą składek emerytalnych i rentowych nie niższą niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Z programu będą mogli również skorzystać rodzice, którzy prowadzą działalność gospodarczą o ile spełniać będą określone warunki.

Nie może to być działalność w okresie zawieszenia oraz niezbędny jest minimalny poziom oskładkowania takiej działalności (na zasadach przyjętych dla osób pracujących na umowie o prace czy zlecenie – opisanej w akapicie powyżej). Oznacza to, że rodzice prowadzący działalność gospodarczą muszą być zgłoszeni do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego oraz muszą otrzymywać razem (łącznie) jedno minimalne wynagrodzenie, a każde z nich minimum połowę minimalnego wynagrodzenia. Istnieje wyjątek od ostatniej zasady. W przypadku rodzica prowadzącego działalność gospodarczą, który korzysta z ulgi i preferencji w opłacaniu składek do ZUS, tj. z ulgi na start, z obniżonych składek w okresie 24 miesięcy prowadzonej działalności lub z ulgi mały ZUS Plus. Wynika to z faktu, iż w tej sytuacji podstawa, od której opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dlatego w takim przypadku wymagany minimalny próg aktywności zawodowej tego rodzica, wynosi właśnie 30% minimalnego wynagrodzeni za pracę. Przy czym bez zmian pozostaje wymóg łącznej podstawy składek obydwojga rodziców na poziomie nie niższym niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W tej sytuacji drugi rodzi musi uzyskiwać przynajmniej 70% minimalnego wynagrodzenia. 

Świadczenie może być przyznane:

• matce albo ojcu, z którą/którym dziecko wspólnie mieszka i pozostaje na jej/jego utrzymaniu,

• opiekunowi faktycznemu dziecka (czyli osobie, która faktycznie się nim opiekuje i wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka),

• osobie, która pełni funkcję rodziny zastępczej albo osobie, która prowadzi rodzinny dom dziecka.

Kolejną istotną kwestią jest wiek dziecka. Świadczenie można uzyskać dla dziecka od 12 do 35 miesiąca życia. Będzie wypłacane maksymalnie przez okres 24 miesięcy (od 12 do 35 miesiąca życia dziecka). 

Od rodziców będzie zależało na co przeznaczą te środki – będą mogli np. sfinansować z nich opiekę sprawowaną przez babcię (w tym emerytkę) na podstawie np. umowy uaktywniającej (to jest umowy zawieranej z nianią). 

Jak już wyżej wskazano, wysokość świadczenia wyniesie 1500 zł miesięcznie na dziecko lub 1900 zł miesięcznie, jeżeli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: 

• konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz 
• konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Ustawodawca określił również co dzieje się, gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną. W takim przypadku każde z rodziców otrzyma połowę kwoty świadczenia.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” ma na celu zachęcenie do aktywności zawodowej rodziców dzieci w wieku od 12 do 35 miesiąca życia. Dotyczy wieku dziecka po zakończeniu urlopu rodzicielskiego na dziecko przez rodzica, a przed osiągnięciem przez dziecko wieku uprawniającego do korzystania z opieki przedszkolnej.

Ustawodawca, chciał w szczególności poprawić sytuację matek, aby mogły powrócić lub wejść na rynek pracy po przerwie związanej z opieką nad małym dzieckiem. Obecnie rodzice, najczęściej matki, po urodzenia dziecka muszą wybierać między życiem rodzinnym, a zawodowym. Część kobiet wraca na rynek pracy dopiero po kilku latach. Z tego powodu wskazuje się, że macierzyństwo i obowiązki opiekuńcze są jedną z głównych przyczyn nierówności płci na rynku pracy. Rolą państwa jest stworzenie kompleksowego systemu wsparcia dla rodziców, umożliwiającego im efektywne godzenie ról rodzinnych i zawodowych. Niewątpliwe nowy program powinien przyczynić się do poprawy tej sytuacji. Zapraszamy do kolejnych artykułów, w których omawiamy świadczenia „Aktywnie w żłobku”, i „Aktywnie w domu”.

Rodzic/opiekun spełniający warunki opisane w niniejszym artykule i chcący uzyskać świadczenie „aktywni rodzice w pracy” musi złożyć wniosek zgodnie z poniżej opisanymi zasadami.  

Operatorem wniosków jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który będzie przyjmował wnioski, weryfikował warunki ustawowe i wypłacał świadczenia. 

Rodzic będzie mógł złożyć wniosek o przyznanie świadczenia wyłącznie przez internet. Wniosek złożony w formie papierowej ZUS pozostawi bez rozpatrzenia.

Do dyspozycji rodziców będą sprawdzone już i funkcjonujące w innych programach wsparcia rodzin, 4 kanały wnioskowania przez internet: 

• Platforma PUE ZUS, 
• Aplikacja mobilna mZUS, 
• bankowość elektroniczna, 
• Portal Emp@tia Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Przydatne linki:

Program Aktywny Rodzic – ZUS

Aktywny Rodzic – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl (www.gov.pl)

Artykuł powstał dzięki współpracy z Kancelarią Prawną Mecenat Warszawski Cieszkowska Dul Spółka Komandytowa